معدن نامه: 70 سال پیش بود که یک سونامی عظیم در منطقه مکران به وجود آمده و سواحل مکران را به هم ریخت. کارشناسان زمین شناسی بر این باورند که احتمال وقوع سونامی دوباره در منطقه مکران وجود دارد از این رو پیش از استقرار صنایع بزرگ لازم است تا مطالعات زمین شناسی عمیقی صورت بکیرد و در آن میزان تاثیر وقوع سونامی احتمالی در این منطقه عظیم اقصادی صورت گیرد تا صنایع آن از هز گونه آسیب احتمالی درامان بمانند.

پیگیری های معدن نامه نشان می دهد که هیچ گونه استعلامی از سوی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در این منطقه صورت نگرفته و هنوز مشخص نیست که صنایع مستقر در این منطقه چه میزان آسیب پذیری در برابر سونامی مکران دارند.

در همین رابطه راضیه لک رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور معتقداست: از نظر تاریخی در سواحل جنوب خاوری، منطقه مکران چندین بار سونامی رخ داده است. آخرین آن مربوط به سال 1945 میلادی ودر ارتباط با رخداد یک زمین لرزه با بزرگای 8.1 ریشتر بوده است. تلفات این سونامی حدود 4000 نفر کشته و خسارت های اقتصادی فراوان بوده است.

او می گوید: این سونامی سواحل پاکستان، عمان وایران را تحت تاثیر قرار داد که البته خسارت های مربوط به سواحل ایران بسیار کمتر از پاکستان و عمان بوده است، چرا که در آن زمان در نوار ساحلی ایران تاسیسات مهمی وجود نداشته است. خطر سونامی وتوفان های حاره ای در سواحل مکران همیشه وجود دارد. مطالعات و مدلسازی هایی در این ارتباط توسط سازمان های مختلف ازجمله، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام پذیرفته واطلاعات آن در دسترس است.

لک می افزاید: عامل ایجاد سونامی زلزله‌های زیر بستر دریا است که باعث ایجاد امواج بلندی در سطح دریا می‌شود و اگر این امواج قدرت زیادی داشته باشند، سبب تخریب ساحل هم می‌شوند.

رئیس سازمان زمین شناسی معتقد است: در برنامه ریزی های توسعه زیرساخت های مکران اقداماتی از طرف ستاد توسعه سواحل مکران انجام شده است اما نماینده ای به صورت دائمی از طرف سازمان زمین شناسی کشور دراین برنامه ریزی ها وجود ندارد.

 او در پاسخ به این پرسش که آیا حتمال بروز یک سونامی با توجه به زلزله های اخیر جنوب در خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد؟ می گوید: شرایط خلیج فارس ودریای عمان در این ارتباط با یکدیگر متفاوت است. در جنوب استان سیستان و بلوچستان و در ناحیه مکران، به موازات خط ساحل در داخل دریای عمان فرورانش پوسته اقیانوسی به زیر بلوک ایران را داریم که از بندر گواتر شروع شده و تا سواحل پاکستان و نزدیک بندر جاسک ادامه می‌یابد.

به گفته رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدن کشور، در سواحل مکران تا تنگه هرمز، به دلیل ارتباط مستقیم با اقیانوس هند، زمین ساخت پویای مرتبط با ساختارهای پیرامونی اقیانوس هند وحجم بسیار عظیم آبی که در اقیانوس وجود دارد پتانسیل رخداد مه موج یا سونامی قابل توجه است اما در خلیج فارس، با وجود زمین ساخت پویا ولرزه خیزی بالا، به دلیل حجم محدود آب احتمال رخداد بسیار کمتر است. وجود خیز قاره ای در منطقه دریای عمان که عمق آب از حدو سه هزار متر به کمتر از 200 متر می رسد موجب فراهم شدن پهنه ای بسیار مستعد برای زمین لغزش های بسیار بزرگ گردیده است که خود می تواند موجب ایجاد مه موج شود.

او تصریح می کند: مه موج هایی که در اقیانوس هند ودریای عمان شکل می گیرند برروی سواحل خلیج فارس تاثیر محدود(شاید کمتر از ده درصد) دارند. بنابراین جزایر خلیج فارس از خطر وقوع سونامی در امانند.

 لک در پاسخ به این پرسش که برای طرح توسعه مکران تا چه اندازه نظر کارشناسی سازمان زمین شناسی  اخذ شده است؟ می گوید: متاسفانه تا این لحظه هیچ گونه استعلامی و نظر کارشناسی از سازمان زمین شناسی کشور گرفته نشده است.

 او می افزاید: خطراتی که صنایع مستقر در سواحل را تهدید می کنند مرتبط با مهندسی سواحل ومورفودینامیک آن است. هر نوع موجی از جمله مه موج یا سونامی موجب اعمال نیرو بر ساحل وسازه های مستقر برروی آن می شود. نتیجه اثر این نیرو بر سازه ها توسط مهندسین عمران مطالعه می شود.

 رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافت معدنی کشور معتقد است: بهترین راهکار، رعایت فاصله مناسب از خط ساحلی (بر اساس مشخصات فنی پروژه)، ایجاد موج شکن های بزرگ ورعایت اصول مهندسی سازه بر اساس نتایج مدلسازی هایی که میزان نیروی وارده برای سازه ها را برآورد می کنند، است. البته معمولا هر بنایی دارای یک عمر مفید برای بهره برداری است. ممکن در طول بهره برداری با سونامی مواجه شود وممکن است نشود. این موضوع بسته به دوره بازگشت دارد. در رابطه با زمین لرزه وسونامی محاسبه دور بازگشت با ضریب اطمینان بالا، در حال حاضر تقریبا غیر ممکن است اما برای موج های حاصل از توفانهای حاره ای معمولا متخصصان اقیانوس شناسی وهواشناسی، دوره بازگشت هایی رامعرفی می کنند.

او می گوید: سازمان زمین شناسی و پژوهشگاه اقیانوس شناسی مدلسازی سونامی احتمالی در اثر یک رویداد زمین لرزه حدود هفت ریشتر و تاثیر بر مناطق ساحلی را در بخشهایی از سواحل مکران انجام داده اند و گاه می توان با جابجایی جزیی در محل احداث یک سازه ساحلی ضریب اطمینان آنرا تا نود درصد افزایش داد

 لک می افزاید: همانگونه که با زلزله نمی توان مقابله کرد، ازسونامی نیز نمی توان به صورت کاملا موفقیت آمیز در امان ماند. مهم این است که شناخت مناسبی از پتانسیل رخداد این پدیده ها داشته باشیم واستانداردهای زندگی مان را براساس واقعیت احتمال رخداد آنها تعیین نماییم. شناخت پتانسیل ها نیز نیاز به پژوهش ها ومطالعات میدانی گسترده دارد که این کار توسط دستگاه های مختلف قابل اجرا است.

 او درباره وقوع سونامی در دریای خزر نیز می گوید: دریای کاسپین به دلیل بسته بودن توده آب، نسبت به دریاهای آزاد، از پتانسیل ایجاد وشدت های کمتری برخوردار است. البته ویژگی زمین شناسی دریای کاسپین جنوبی(بخش ایرانی کاسپین) به گونه ای است که دارای خیز قاره ای با شیب نسبتا زیاد است. احتمال رخداد زمین لغزش های بزرگ در هنگام رخدادهای زمین لرزه در این مناطق زیاد است که خود می تواند موجب تشکیل موج های بلند شود. البته شدت آن قطعا از حاشیه اقیانوس ها کمتر خواهد بود. در ارتباط با کاسپین مطالعات جامعی را سازمان زمین شناسی کشور با همکاری زمین شناسان روسیه برنامه ریزی نموده است که میدواریم دستاوردهای آن مسائل ناشناخته را مرتفع کند.